Przeprowadzeniu podziału majątku przy rozwodzie często towarzyszą duże emocje. Wiążą się one z samym rozstaniem, odczuwanymi wobec drugiej osoby urazami, ale też chęcią udowodnienia drugiej osobie, że zasługuje na „mniej”.Skorzystanie z mediacji w tym przypadku pozwoli na sprawiedliwy podział i możliwość podejmowana decyzji o własnym majątku.
Dodatkowo mediator spowoduje, że spotkania odbędą się w spokojnej atmosferze i chęci osiągnięcia porozumienia w warunkach wybranych i akceptowanych przez strony. Taki podział jest tańszy niż w sądzie i może również mieć moc prawną. Istotą mediacji w tym zakresie jest dokonanie takiego podziału majątku, aby po obu stronach było poczucie wygranej. Nie zawsze oznacza to 100% wszystkiego, czego partnerzy oczekują, ale zawsze 100% wszystkiego, na co oboje są gotowi przystać. Mediacja w zakresie podziału majątku zapobiega pogłębianiu się i tak już trudnego emocjonalnie kryzysu rozstania.
Mediacja w zakresie podziału majątku dorobkowego małżonków ma swoje zastosowanie na kilku etapach życia rodziny:
- po wyroku sądu stwierdzającym separację małżonków; wówczas ugoda jest kierowana do sądu rejonowego;
- w trakcie procesu rozwodowego – ugoda jest dołączana do pozwu i kierowana do sądu okręgowego;
- po wyroku rozwodowym (ugoda jest kierowana do sądu rejonowego);
- w trakcie decyzji stron o konieczności dokonania rozdzielności małżeńskiej lub po jej stwierdzeniu wyrokiem sądu czy na podstawie aktu notarialnego – w tym wypadku ugodę kieruje się do sądu rejonowego.
Przede wszystkim należy zaznaczyć, iż zgodnie z art. 183 Kodeksu postępowania cywilnego – mediacja jest dobrowolna. Zgodnie z poniższym przepisem:
„§ 1. Po zawarciu ugody mediator niezwłocznie składa protokół w sądzie, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy według właściwości ogólnej lub wyłącznej.
§ 2. W razie skierowania przez sąd sprawy do mediacji mediator składa protokół w sądzie rozpoznającym sprawę.
Mediację prowadzi się na podstawie umowy o mediację albo postanowienia sądu kierującego strony do mediacji. Strona może w każdej chwili wycofać się z mediacji. Może również bez ujemnych dla siebie konsekwencji odmówić zgody na mediację w razie skierowania przez sąd lub gdy o mediację wniosła druga strona. Negatywne skutki w postaci niekorzystnego dla strony rozstrzygnięcia o kosztach postępowania mogą powstać tylko w razie nieusprawiedliwionej odmowy poddania się mediacji, na którą strona uprzednio wyraziła zgodę.
Mediację prowadzi się przed wszczęciem postępowania, a za zgodą stron także w toku sprawy. Jak wynika z powyższego, przystąpienie do mediacji jest dobrowolne, a więc nie ogranicza konstytucyjnego prawa do sądu. Także w razie przekazania sprawy przez sąd do mediacji bez zgody stron nie traci ona dobrowolnego charakteru, a strony w żadnym wypadku nie mają obowiązku zawarcia ugody przed mediatorem.
Podział majątku dokonany przed mediatorem, na wniosek stron, może zostać zatwierdzony przez sąd (na taki dokument nadaje się klauzulę wykonalności, tak jak na wyrok sądu) lub jego potwierdzenie mogą uzyskać u notariusza. Oba dokumenty chronią prawnie wolę partnerów, ale jest różnica finansowa gdyż podział majątku dokonany przed mediatorem, a następnie w trybie niezwłocznym zatwierdzony przez sąd jest tańszy niż podział majątku dokonany przed notariuszem.
Ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Ugoda zawarta przed mediatorem, którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności, jest tytułem wykonawczym, jednak sąd może odmówić nadania klauzuli wykonalności. Sąd odmawia nadania klauzuli wykonalności albo zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem, w całości lub części, jeżeli ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, a także gdy jest niezrozumiała lub zawiera sprzeczności.
Jak zacząć mediować by podzielić majątek?
Wystarczającym będzie wybranie mediatora z prośbą o przeprowadzenie mediacji w zakresie podziału majątku. Wówczas strony podpisują umowę o mediacji i ustalą termin spotkania z mediatorem. Jeśli podpiszą ugodę, mediator może skierować protokół z mediacji wraz z ugodą do sądu, z prośbą o uprawomocnienie podjętych przez strony decyzji. Postanowienia stron mają taką samą moc prawną, jak te, które były by podjęte przez sąd.
Ile kosztują mediacje?
Mediator ma prawo do wynagrodzenia i zwrotu wydatków związanych z przeprowadzeniem mediacji, chyba że wyraził zgodę na prowadzenie mediacji bez wynagrodzenia. Wynagrodzenie i zwrot wydatków obciążają strony. W przypadku mediacji, na które strony zostały skierowane przez sąd, ich koszt określa Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dn. 30 listopada 2005 roku, i wynosi on odpowiednio:
– w sprawach o prawa majątkowe wynagrodzenie mediatora wynosi 1% wartości przedmiotu sporu, nie więcej jednak, niż 1 000 zł za całość przeprowadzonego postępowania mediacyjnego;
– w sprawach o prawa majątkowe, których wartości nie można ustalić oraz o prawa niemajątkowe (czyli np. sprawy rodzinne), wynagrodzenie wynosi 60 zł za pierwsze spotkanie, 25 zł za każde następne. Jeśli sąd upoważnił mediatora do zapoznania się z aktami sprawy, wynagrodzenie podwyższa się o 10%. Strony pokrywają także niezbędne wydatki poniesione przez mediatora, np. przejazdów, przesyłek pocztowych i koszt wynajmu pomieszczenia niezbędnego do przeprowadzenia mediacji (jednak w tym przypadku nie więcej niż 50 zł za jedno posiedzenie).
Mediacja dba o dobrą atmosferę i poczucie sprawiedliwości, zapobiegając kryzysom i konfliktom rodzinnym. Na tle działu spadku dokonywanego na sali sądowej często dochodzi do poważnych podziałów wewnątrz rodzin: między rodzeństwem, rodzicami a dziećmi. Odbywa się prawdziwy dramat, utrata zaufania, a nawet zerwanie więzi rodzinnych.
Mediacja natomiast tonizuje nastroje, daje szansę każdemu na współudział w ostatecznym kształcie ugody. Sprawia, że jej uczestnicy maja poczucie sprawstwa i chętniej realizują tak wypracowane porozumienie. Jak wynika z powyżej przytoczonego tekstu, zawarcie ugody przez strony w wyniku przeprowadzonej mediacji spełnia cel tego postępowania. Jednakże ugoda taka dla osiągnięcia skutków ugody sądowej musi być zatwierdzona przez sąd. Tylko ugoda zatwierdzona korzysta z przywilejów związanych z ugodą sądową i stanowi tytuł wykonawczy.